Yeşil Çay Kullanımı ve Faydaları Nelerdir?

Yeşil Çay

Yeşil çay, Güneybatı Çin ve Hindistan'a özgü bir bitki olarak bilinmekte ve vücut için oldukça faydalı bir içecek olarak öne çıkmaktadır. Eski Çin ve Hindistan kültürlerinde sağlığa yararları nedeniyle tıpta sıkça kullanılan bir bitki çayı olmuştur. Sindirim hastalıklarının tedavisinde, kalp hastalıklarının tedavisinde, psikolojik tedavilerde ve vücut ısısını düzenlemede yeşil çay kullanılmıştır. Yeşil çayın insan sağlığı üzerinde bu kadar etkili olmasının temel sebebi içerdiği biyoaktif maddelerdir.

Çeşitleri ve Üretimi

Dünya genelinde üretimi yapılan başlıca üç çay türü vardır: yeşil çay, siyah çay ve oolong çayı. Çay bitkisi hasat edildiğinde kıvırma işlemi uygulanır, ardından buhar uygulaması yapılır ve kurutulduktan sonra yeşil çay elde edilir. Yeşil çay, dünya çay tüketiminin yaklaşık %20'sini oluşturur ve özellikle Japonya, Çin ve diğer Asya ülkelerinde yaygın olarak tüketilmektedir. Çay içerisinde polifenoller bulunur; ancak yeşil çay, özellikle kateşinler ve flavonoidler açısından zengin bir yapıya sahiptir. Yeşil çayda bulunan başlıca kateşin türleri arasında epikateşin, epigallokateşin ve epikateşin gallat yer alır. Bu renksiz ve suda çözünebilen kateşin türleri, yeşil çay demlenirken acılık ve burukluk tadını verir. Araştırmalar, yeşil çay kateşinlerinin C ve E vitaminlerinden daha fazla antioksidan etki gösterdiğini kanıtlamıştır. Epigallokateşin gallat ise en yüksek antioksidan etkiye sahip kateşindir. Siyah çay üretiminde bu kateşinler, bazı okside edici enzimler ile farklı maddelere dönüştürülerek siyah çaya kendine özgü rengini ve tadını verir.

Yeşil Çayın Sağlık Üzerine Etkileri

Yeşil çay, antioksidan, antienflamatuvar, antimutajenik, antianjiyogenik, antikanserojenik, apoptotik, obezite önleyici, hipolipidemik (kolesterol düşürücü), antiarteriosklerotik (damar sertliği önleyici), antidiyabetik, antibakteriyel, antiviral ve yaşlanma geciktirici gibi etkilere sahiptir. Bu etkileri özellikle kateşinler sağlamaktadır.
Yeşil çayın içeriğinde bulunan kateşin grupları, kanser oluşumuna karşı koruyucu etki gösterir. Kanser hücrelerinin çoğalmasını engeller, hücre döngüsünü durdurur, etken reseptörleri baskılar, sitokinlerin salınımını azaltır, mitotik uyarıları baskılar, mutajeniteyi ve genotoksisiteyi önler, detoksifikasyon enzimlerini etkinleştirerek vücudun detoks olmasını sağlar, serbest radikalleri temizler, kanser hücrelerinin apoptozunu (hücre ölümünü) hızlandırabilir ve anjiyogenezi engeller.
Yeşil çay içeriğinde bulunan polifenollerin proteinlere bağlanma özellikleri vardır. Bu nedenle bazı enzim ve reseptörleri etkileyebilirler.
Nitrik oksit ve prostaglandinler, iltihap ve tümör oluşumundaki önemli iki aracıdır. Yeşil çayda bulunan kateşinler, bu iki bileşiği oluşturan enzimleri inhibe ederek salınımlarını kısıtlar. Bu şekilde iltihap ve tümör oluşumunu engelleyebilir. Araştırmalar, yeşil çayın tümörün metastaz yapmasını yani yayılmasını engelleyebildiğini göstermektedir.
Laboratuvarda yapılan çalışmalar, yeşil çayın ağız içinde çıkan yaralardaki hücrelerin G1 hücre döngüsünü durdurarak pulcuk yapılı kanser hücrelerinin kendini yok etmesini hızlandırdığını kanıtlamıştır.
Deney hayvanları üzerinde yapılan çalışmalar, yeşil çayın sindirim sistemi organlarında, karaciğerde, akciğerde ve meme bezlerinde etkili olduğunu göstermiştir. Özellikle bu organlarda kanserojen nedenli tümör gelişimini ve yayılmasını karşı anti-kanserojen etki gösterdiği bulunmuştur. Yeşil çayın flavanollerinden olan mirisetin ve kemferol, fare ve sıçanlarda karsinojen nedenli tümörlerin oluşumunu engelleyebilmektedir.
Vücudumuzda antioksidan enzim olarak görev yapan süperoksit dismutaz, glutatyon redüktaz, katalaz ve kinon redüktaz enzimlerinin sentezini yeşil çayda bulunan polifenoller tetiklemektedir. Bu etkilerinden dolayı yeşil çay antioksidan özellik gösterir ve DNA yapısında meydana gelebilecek hasarları engeller.
Yeşil çaydaki epigallokateşin gallat, metal iyonlarını bağlayarak serbest radikal oluşumunu azaltır. Özellikle fazla demiri bağlayarak antioksidan enzimlerin çalışmasını düzenler. Bu serbest radikal temizleme ve demiri bağlama aktivitesi, Parkinson ve Alzheimer gibi nörolojik hastalıklara karşı koruma sağlamasına katkıda bulunabilir.
Yeşil çay antibakteriyel etki gösterdiği için dişlerde meydana gelen çürük ve tartarlara karşı kullanılabilir. Çayda bulunan kateşinler, sindirim sisteminde demirlerle çözünmeyen çökelekler oluşturabilir ve bu da demirin emilimini azaltabilir. Ancak günlük 3-4 fincan çay tüketiminde demir eksikliğine bağlı kansızlık problemi gözlemlenmiştir. Bu olası kansızlığı önlemek için çaya süt veya askorbik asit eklenebilir, demir içeren ilaçların veya yiyeceklerin çayla birlikte tüketilmemesi önerilir.

Yeşil Çayın Tüketimi

Yeşil çayın demlenmesi, yapraklarının büyüklüğüne bağlıdır. Büyük yapraklı olanlar daha geç demlenir. Büyük bir fincana bir veya iki çay kaşığı kadar yeşil çay ekleyin. Üzerine kaynar su dökün ve üzerini kapatarak beş dakika demlenmesi için bekleyin. Sağlıklı bir yeşil çay içmek istiyorsanız şeker kullanmayın; bunun yerine bal kullanmak daha sağlıklı olur. Gece yatmadan önce ve sabah uyandığınızda tüketmek daha faydalı olabilir. Ayrıca kullandığınız yeşil çayın kalitesinin iyi olmasına dikkat edin.